Sahnede uyuma fırsatı ya da “İnsan neyle yaşar?”
Kültürel kesintilere tepki olarak sahnesini gece kalmak isteyenlere açan Berliner Ensemble Genel Sanat Yönetmeni Oliver Reese’in cümleleri açık: “Berlin’in kültürel çeşitliliği için savaşmaya devam ediyoruz. Bugün ve gelecekte herkes için tiyatro yapmaya devam etmek istiyoruz.” Evrensel bir mesaj bu ve çok net: Herkes için tiyatro, bugün ve gelecekte…
MUSTAFA KARA
“Berlin’in kültürel çeşitliliği için savaşmaya devam ediyoruz. Bugün ve gelecekte herkes için tiyatro yapmaya devam etmek istiyoruz.”
Böyle diyor Berliner Ensemble’ın Genel Sanat Yönetmeni Oliver Reese. Ne zaman mı? Berliner Ensemble’ın büyük sahnesini bir geceliğine eBay’den kiraladıkları gecenin sabahında. Bu bir direniş! Berlin hükümetinin kültür sanat fonlarında getirdiği büyük kesintiye dair yapılan eylemlerin bir parçası. 2025 için yapılan kesinti miktarı 130 milyon euro, yani yaklaşık 3,94 milyar lira. Kesinti oranı yüzde 12, yani bütçenin kesilmemiş hali 1 milyar euronun üzerinde.
Türkçesi 37 milyar lira!
Yanlış anlaşılmasın, Almanya’nın kültürel bütçesi değil bu, sadece eyalet statüsündeki Berlin kentinin bütçesi. 3,5 milyon nüfuslu tek bir kentin.
Bu büyük para dudağımızı uçuklatmadan, “Üç Kuruşluk Opera”nın dünya prömiyerinin yapıldığı Berliner Ensemble Sahnesi’ne dönelim biz. Hikaye tam olarak şöyle başladı; Berlin hükümetinin kültürel ve sanatsal fonlarda kesintiye gitmesine karşı eylemler zaten yapılıyordu. Berlin hükümeti bu tepkilere kulak tıkadı ve kesinti onaylandı.
Bertolt Brecht’in kurduğu Berliner Ensemble, 14 Ocak 2025’te “Benzersiz Bir Deneyim: Sahnede Bir Gece” başlıklı bir ilan yayınladı. Bu çok özel teklife yatak, iyi geceler şiiri ve Berliner Ensemble Genel Sanat Yönetmeni Oliver Reese ile kahvaltı dahildi üstelik. eBay’daki ilanda şöyle deniyordu: “Düğün gecenizi sahnede mi geçirmek istiyorsunuz ya da birine doğum günü veya yıl dönümü için özel bir hediye mi vermek istiyorsunuz? Dünyaya anlam katan bu sahnede uyuma fırsatını kaçırmayın! Tiyatroda eşsiz bir konaklama için şimdi teklif verin. Berliner Ensemble’ın tarihinde ilk kez, özel kişilere bu tarihi tiyatro binasında konaklama şansı sunuluyor.”
Ingo Sawilla’nın yazdığı ve Berliner Ensemble’ın sitesinde yayınlanan makalede 28 Ocak’ı, 29 Ocak’a bağlayan gece ve sabahında yaşananlar detaylı olarak paylaşıldı. Açık artırmaya 95 teklif verilmiş, ihale 1500 Euro veren Stefanie ve Christoph Siegmann çiftine kalmıştı. Çift en iyi biçimde ağırlandı, sahne kusursuz bir airbnb odasına dönüştü, her türlü ihtiyaçları gözetildi ve sahneye Bertolt Brecht kitapları koymak da ihmal edilmedi.
Misafirlere yatmadan önce Marie Luise Kaschnitz’in “Fünf mögliche Gebete” adlı şiiri bile okundu. Ertesi sabah vardiya başlangıç saatinde çift sahneden ayrıldı ve bu kez Berliner Ensemble kantininde Oliver Reese ile birlikte kahvaltı yaptı. Elbette onlar da bu simgesel eylemin farkındaydı ve destek için girmişlerdi açık artırmaya.
Berliner Ensemble “açık artırma” yoluyla sahnesini kiralarken ciddi bir protesto yapıyordu. Getirdiği ironik eleştiriyi Genel Sanat Yönetmeni Oliver Reese şöyle özetliyordu: “Kesintiler bu kadar sert olmasın diye aylarca mücadele ettik. Şimdi de bu eylemle tartışmayı sürdürüyoruz, çünkü 2026 bütçesiyle ilgili müzakereler yakında başlayacak. Politikadaki bazı tasarruf önerilerinin ne kadar mantıksız olduğunu göstermek istiyoruz. Kim gerçekten kültürel kurumların özel şirketler gibi yönetilmesini isteyebilir ki? Berliner Ensemble’ın bir Airbnb’ye dönüşmesini mi bekliyorlar?”
Yineleyelim, “Kim gerçekten kültürel kurumların özel şirketler gibi yönetilmesini isteyebilir ki?”
Tanıdık cümleler bunlar, bildik dertler. Üstelik Berlin’in 7 katı nüfusa sahip olduğu halde, 70’te biri kültür sanat bütçesine sahip olmayan şehirlerden biliyoruz.
Berliner Ensemble Genel Sanat Yönetmeni Oliver Reese’in cümleleri açık: “Berlin’in kültürel çeşitliliği için savaşmaya devam ediyoruz. Bugün ve gelecekte herkes için tiyatro yapmaya devam etmek istiyoruz.”
Evrensel bir mesaj bu ve çok net: Herkes için tiyatro, bugün ve gelecekte…
Hayat tercihlerdir elbette. Bu simgesel direnişe de boşverip, farklı yollardan yürüyebilirsiniz. Gereksiz, ayrıksı, anarşist bile bulabilirsiniz.
Ne diyordu ilanda Berliner Ensemble: “Dünyaya anlam katan bu sahnede uyuma fırsatını kaçırmayın!”
Hayat bir sahne değil mi zaten?
Madem konumuz Bertolt Brecht’in Elisabeth Hauptmann ve Kurt Weill ile birlikte yazdığı “Üç Kuruşluk Opera”nın sahnesi, ikinci perdenin kapanış parçasını hatırlayalım:
“Denn wovon lebt der Mensch?”
Berliner Ensemble bu soruyu 1929 Büyük Buhranı’ndan bir yıl, tarihin gördüğü en büyük savaştan 10 yıl önce sormuştu:
“İnsan neyle yaşar?”
Kültür endüstrisinin çarklarında bırakmayacağız bu soruyu, soracağız daha!