12 Öfkeli: Kanaatlerin gölgesinde kalan hakikat
GÖRKEM MAVİ
Reginald Rose tarafından 1954 yılında yazılan “12 Kızgın Adam” dünyaca ünlü bir hukuk draması. Ankara Devlet Tiyatrosu tarafından “12 Öfkeli” adıyla sahnelenen oyun Ş.Necati Şahin’in çevirisi ve M. Akif Yeşilkaya’nın rejisiyle izleyiciyle buluştu.
Hukuk sisteminin üzerine kurulu olduğu “adaletin temsilcisi olma” fikri her zaman tartışmalı bir iddiaydı. İnsanların menfaatlerinin, egosunun ya da en naif haliyle dahi insanların öznel bakış açılarıyla oluşmuş fikir ve kanaatlerle objektif gerçeğe ve adalete ulaşabilmesi mümkün müdür? “12 Öfkeli” oyunu tam da bunu soruyor.
Dekor tasarımı Efter Tunç’a, kostüm tasarımı Özlem Karabay’a, ışık tasarımı Yakup Çartık’a, müzik Arın Aykut’a ait olan oyunda, “Bir insanın hayatı söz konusuyken beş dakikada karar verebilir miyiz? Ya yanılıyorsak?” sorusuna yanıt aranıyor.
HUKUK VE HAKİKATİN ÇATIŞMASI
Hukuk sistemleri; olayları adli düzlemde yeniden canlandırmak için olayı hukuki delillerle temsil etmeye çabalar. Ancak, yaşanmış bir olayı aynı koşullarla tekrar etmek mümkün olmadığı gibi, adli düzlemde oluşturulan temsil de mutlak bir gerçekliği yansıtamaz. Hakikatin temsil edilmeye çalışılırken kaybettiği bu boyut, insanların olay hakkındaki doğru ya da yanlış kanaatleri ile dolmaya başlar.
“12 Öfkeli” oyunu, babasını öldürmekten yargılanan 16 yaşındaki bir çocuğun kaderini belirlemek için bir araya gelen on iki jüri üyesinin hikayesini anlatıyor. Başlangıçta, çocuğun suçlu olduğuna inanan jüri üyeleri, sadece bir kişinin suçsuzluk ihtimalini sorgulamasıyla değişim sürecine giriyor. Oyun, hukuk sisteminin sadece yasal kurallara dayanmadığını, aynı zamanda kişisel önyargılar ve toplumsal sınıf farklarından da etkilendiğini gözler önüne seriyor. Jüri üyelerinin geçmiş deneyimlerinin ve önyargılarının doğru kararın verilmesini engellediğini ve adaletin yalnızca derinlemesine bir sorgulama ve tartışma ile sağlanabileceği vurguluyor.
İnsanların kanaatlerinin somut kanıtlar ve objektif verilere değil, önyargılar ve kişisel inançlarla şekillendiğini anlatan oyun, bu önyargıların muhakeme yeteneğini zayıflatarak kişileri tembelliğe sürüklediğini ortaya koyuyor. Oyunda, tek bir jürinin şüphesi, tüm jürinin bilincini uyandırarak doğruyu arayışa sevk ediyor. Oyun boyunca kanaatlerin gölgesinde kalan hakikatin ortaya çıkarılması mücadelesini izliyoruz.
Son not olarak, elbette bu hukuk ve hakikat arayışı sahneye çıkmaya hazırlanırken yaşanan bir gelişme de tarihe not düşüldü. Oyun “Adalet Bakanı” gelecek diye 15 dakika geç başlayınca, plansız bir “ön oyun” olarak 15 dakikalık bir hukuk parodisi yaşadık. Geciken oyun yine oyundur, yine izleriz ama ya geciken adalet?
12 Öfkeli
Yazan: Reginald Rose
Çeviren: Ş. Necati Şahin
Yönetmen: M. Akif Yeşilkaya
Işık Tasarımı: Yakup Çartık
Dekor Tasarımı: Efter Tunç
Oyuncular: Alper Tazebaş, Numara Ulaş Ersoy, Numara İrfan Kılınç, Numara Edip Tümerkan, Numara Akın Berk Sağıroğlu, Fatma Nur İsmailçebi, Dilek Arıbal, Murat Kesim , Onur Kayabaşı, Hüseyin Mert Ceylan, Eren Özkan, Kadircan Şeren, Doğukan Soykök
